گزارشی از روند فعالیت های آموزش آنلاین در قم
سرنوشت ما با آموزش های آنلاین به كجا ختم می شود؟
به گزارش بلاگ سان قم كرونا بستری ایجاد كرد كه زودتر از هر زمانی مجبور شویم به سمت آموزش آنلاین برویم. اینكه امروز وضعیت آموزش آنلاین در كشور و قم به چه شكلی دنبال می شود و ما را به چه سمتی می برد از مباحثی است كه باید بیشتر از پیش به آن توجه كرد.
انسان تنوع طلب و جستجوگر در طول تاریخ همواره به دنبال ارتقاء سطح کیفی زندگی خود بوده و در این راستا از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است. همچون نتایج جستجوهای بشر یافتن گستره ای فراتر از سطح زندگی بدون تکنولوژی آن به نام اینترنت و فضای مجازی بود که ارتباطات بین افراد را بهبودی و تداوم بخشید.
واژه فضای مجازی که در دهه 1980 وارد ادبیات علمی_ تخیلی شد معنایی متفاوت تر از اینترنت دارد و نباید این دو را با هم اشتباه گرفت، در واقع باید اظهار داشت که اینترنت بستری برای توسعه فضای مجازی بوده و اتفاقاتی که اینترنت رخ می دهد در فضای مجازی به وقوع می پیوندد.
آموزش آنلاین در بستر فضای مجازی
طی چند دهه اخیر و با رواج استفاده از این فضای مفهومی و فناوری غالب افراد گمان می کنند که فضای مجازی تنها پلی ارتباطی میان کاربران خود بوجود می آورد و تعامل، تبادل ایده، اشتراک گذاری اطلاعات، مشارکت در بحث های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جامعه و بازی کردن و انجام کار را ممکن می سازد اما باید اذعان کرد که خیلی از فعالیتهای شغلی و آموزشی در این گستره موجودیت پیدا کردند و توانستند بقای خویش را از این طریق تضمین کنند.
با توجه به وضعیت کنونی که در سراسر دنیا حاکم است و غلبه ویروس منحوس کرونا بر جوامع بشری آموزش های آنلاین و مجازی جایگزین کلاس ها و فعالیتهای حضوری شدند و تمام جوانب و ابعاد زندگی بشر را تحت الشعاع خود قرار دادند.
رضایت یا نارضایتی از فضای آموزش مجازی!
این وضعیت هم طبق روال تمام پیشامدهای جوامع بشری برای خود طرفداران و در مقابل مخالفانی را به همراه داشته است، شاید یک دانش آموز دبستانی از یادگیری درس های مقطع خود در رختخواب و نرفتن به مدرسه بسیار خرسند و مشعوف باشد اما از طرفی نگرانی والدین خویش را به دنبال دارد که شاید آموزش آنلاین نتواند به درستی از پس مسئولیت آموزش و تدریس فرزند خود بربیاید و آنها را مجبور به استخدام معلم خصوصی و تحمیل هزینه های هنگفت آن قرار دهد.
همچنین می تواند زندگی یک فرد شاغل را هم مختل کند که به جهت پروتکل های بهداشتی و ضرب الاجل های وزارت بهداشت مجبور به فعالیت در منزل و پیشبرد آن از راه فضای مجازی و ارتباطات آنلاین است. و اما قشر عظیم دانشجو که بیشترین کاربران آموزش های آنلاین را می سازند چون که همزمان با شدت یافتن اشاعه کرونا ویروس اغلب دانشگاه ها و مراکز علمی تعطیل شدند و بالاجبار آموزش مجازی جایگزین حضوری شد.
علی رغم اینکه این نوع تدریس امکان دسترسی راحت به فناوری و اینترنت و مدرسان آموزشی را فراهم نموده و محیط تحصیل هم مناسب می باشد اما هنوز به اغنای کامل کاربران خود دست نیافته است. اگر به پای حرف های یکی از این دانشجویان بنشینیم حرف های زیادی در اینباره برای گفتن دارند و اکثرا از این نوع آموزش بسیار ناراضی هستند، از قطع و وصل شدن مداوم سیستم اموزشی گرفته تا عدم ورود سهل الوصول به سامانه مجازی و ضعیف بودن صدای اساتید حین تدریس و از این قبیل مشکلات که امر یادگیری اثولی و موثر را مبتلا به اختلال می کند.
علاوه بر این امتحانات اُپن بوک هم از دیگر مصائبی است که فراگیری دروس را به تعلیق انداخته است، چون که یک دانشجو و یا دانش آموز به امید در دسترس بودن کتاب و جزوه خود عملاً اهمیتی به خواندن و مرور دروس خود در شب امتحان نمی دهند.
آموزش آنلاین، آموزشی از طریق دور
اینترنت پلتفرمی مناسب برای تدریس و یادگیری آنلاین را فراهم نموده و یک منبع آموزش قوی در رسانه های آموزشی است. آموزش آنلاین تدریس دروس و یادگیری برنامه ریزی شده ای است که معمولا امر یادگیری و آموزش در دو محیط جدا از هم شکل می گیرد و هردو وابسته به تکنولوژی های ارتباطی هستند.
باید دانست سیستم اساسی برای آموزش مجازی مورد استفاده آموزشگاه ها و مراکز دانشگاهی نرم افزار adobe connect که برگزاری جلسات آنلاین را برعهده دارد و شبکه های اجتماعی است که متفاوت از وبینار و ویدئو کنفرانس مورد استفاده سایر مشاغل است.
آیا آموزش مجازی جایگزین خوبی برای آموزش حضوری است؟
بطور قطع به یقین می توان اظهار داشت که آموزش آنلاین نمی تواند از پس نیازهای کاربران برآید چون که مشکلات عدیده ای را در این بین وجود دارد. به جهت اینکه دغدغه های روحی و روانی والدین برای تعطیل نشدن تدریس فرزند خود برطرف شود این نهاد مرهمی موقتی بوده اما مشکل آنجا است که نتیجه این نوع آموزش چندان مطلوب نبوده، از طرفی خیلی از معلمان و یا اساتید به این فضا عادت نداشته و با کمترین آموزش و با آزمون و خطا پا به این عرصه می گذارند، از سوی دیگر تنها 50 درصد کاربران به تکالیف درسی خود عمل می کنند.
ازین رو سودمندی و همخوانی این تدریس با استاندارهای لازم همواره با اما و اگرهای زیادی همراه می باشد. دیگر آنکه به جرئت می توان گفت هنوز در بعضی مناطق کشور همچون روستاهای دورافتاده امکان دسترسی به فضای مجازی و آموزش آنلاین نه برای معلمان نه دانش آموزان فراهم نشده است که این مساله ضعف اساسی این سیستم به حساب می آید.
مشکلات تدریس مجازی
هزینه های سنگین ترافیک های اینترنتی که از جانب تعداد قابل توجهی از کاربران اظهار شده یکی از اشکالات اساسی و مهمی است که در این بین وجود دارد. از دیگر مشکلات آموزش مجازی و آنلاین باید به مواردی همچون سرعت پایین سامانه آموزش مجازی، تغییر مداوم ساعت کلاس ها تنها طبق نظر اساتید و تداخل با دیگر کلاس ها و برنامه های زندگی معیشتی کاربران اشاره نمود. به علاوه اینکه سامانه مجازی دروس عملی را نمی تواند پوشش دهد و برنامه ای موثر در این حوزه تابحال نداشته است.
محمد رستمی، رئیس مرکز علمی کاربردی جهاددانشگاهی قم در مورد تفاوت فضای مجازی و رسانه مجازی بیان نمود: فضای مجازی و رسانه مجازی هردو پدیده هایی هستند که به صورت تعاملی کار می کنند، یعنی کاملا ارتباط بین مخاطب و بستر که همان فضای مجازی هست به صورت آنلاین و بدون واسطه برقرار است و اگر بخواهیم از لحاظ شکلی این دو فضا را مقایسه نماییم، رسانه مجازی در دل فضای مجازی شکل می گیرد، پس رسانه بخشی از فضای مجازی است، فضای مجازی معنای بشدت گسترده ای خواهد داشت.
وی اضافه کرد: اما اگر با این فرض که منظور از فضای مجازی بیشتر متمرکز شویم به شبکه های اجتماعی در مورد کارکردهای این دو فضا می توان بین فضای مجازی و رسانه مجازی از چند جهت تفاوت قائل شد، اول برقراری ارتباط، ارتباطات در فضای مجازی برپایه نقاط و علائق مشترک بین انسان ها شکل می گیرد که در شبکه های اجتماعی بسیار ملموس است، اما در رسانه مجازی، که از پیش از این رسانه را با تلویزیون و روزنامه ها می شناختیم و پس از آن با شکل گیری اینترنت به طور گسترده پسوند مجازی به آن افزوده شد، با اشتراک گذاری محتواهای مختلف و لزوما جذاب با مخاطب ارتباط می گیرد و امیدوار است که پس از اشتراک گذاری، مخاطبان به آن رجوع و یا حتی اعلام نظر نمایند.
رستمی تفاوت دوم این دو واژه را هدف آنها برشمرد و افزود: فضای مجازی هدفش ایجاد یک شبکه ارتباطی مستمر، گسترده و بدون محدودیت جغرافیایی، اعتقادی، اجتماعی و سیاسی بین مخاطبان است که این کار را با بهره مندی از ابزارهایی مانند وبسایت ها، بازی های آنلاین، شبکه های اجتماعی انجام می دهد، اما رسانه مجازی رساندن پیام های خاص و مورد نظر به مخاطبان را بعنوان هدف قرار می دهد و امیدوار است که بتواند جریان سازی را برپایه ایدئولوژی های رسانه خود آغاز کند.
این کارشناس رسانه و فعال اجتماعی افزود: تفاوت سوم در محتواست، محتوا از لحاظ کمّی و کیفی در این رسانه و فضای مجازی متفاوت می باشد، در فضای مجازی بیشتر محتوا بر پایه گفت گو شکل می گیرد و به صورت انبوه تولید می شود، اما در رسانه ها معمولا خیلی جزئی، کوتاه و به شکل های مختلف محتواها تولید می شوند.
وی با اشاره به جایگزینی آموزش های آنلاین بر آموزش های حضوری اظهار نمود: بنده به صورت کلی با استفاده از لفظ جایگزینی بین آموزش های حضوری و غیرحضوری موافق نیستم، هردوی این ها مکمل هم هستند و امکان دارد در شرایط خاص – مانند زمان کنونی – درصد استفاده از آنان تغییر کند، اما به جهت اینکه بخواهیم پاسخی به این پرسش دهیم می توان عنوان نمود که در بسیاری از موارد خیر اما در یک مورد بله می توان گفت جایگزین خوبی بوده است.
رستمی در پاسخ به این سؤال که آیا آموزش مجازی جایگزین خوبی برای تدریس حضوری بوده، اضافه کرد: "بله" از این جهت که اگر بخواهیم فقط کاری کرده باشیم، یا اینکه آموزش را تعطیل نکرده باشیم و یا حتی با توفیق اجباری، زیرساخت مناسبی را فراهم نماییم، آموزش های مجازی جایگزین خوبی برای حضوری بوده است.
وی افزود: اما محکم تر می توان عنوان نمود که "خیر" تدریس مجازی جایگزین خوبی برای آموزش حضوری نبوده، متأسفانه در حاضر زیرساخت مناسبی از لحاظ فنی، محتوایی و حتی منابع انسانی توانمند آماده نیست بنابراین آموزش های مجازی نتوانست جایگزین خوبی برای آموزش های حضوری باشد. زیرساخت های فنی و فناوری اطلاعات ایران مناسب این هجم از حضور افراد در فضای مجازی نیست، محتوای جذاب آموزشی تولید نشده، اساتید آمادگی تدریس در این فضا را ندارند و فراگیران، دانش آموزان، دانشجویان و آموزش پذیران هم آمادگی لازم را ندارند.
این فعال اجتماعی درمورد رضایت یا عدم رضایت کاربران از سیستم آموزش مجازی عنوان کرد: استقبال کاربران از این نوع تدریس را باید در آموزش های اختیاری رصد کرد، در فضایی که همه مجبور هستند از این آموزش ها استفاده کنند، نمی توان به صورت دقیق اظهار نظر کرد، اما در مورد رضایت می توان اظهار داشت که نتیجه کلی رضایت حداقلی کاربران از آموزش های مجازی است، البته بنده علل انسانی را بیشتر از علل فنی عامل نارضایتی می دانم.
رستمی اظهار داشت: باید بپذیریم فرایند یادگیری در آموزش های غیرحضوری در دوران گذر قرار دارد که شاید یک عده کاربر در این دوران ضرر کنند و محتوا و دانش مناسبی را نتوانند دریافت نمایند که انشالله در آینده این مشکل برطرف گردد.
وی در مورد المان های موجود آموزش مجازی نقل کرد: مهم ترین موضوعی که در حوزه آموزش اهمیت دارد نحوه اجرا فرایند یادگیری است چه به صورت مجازی و چه به صورت حضوری، پس هر المانی که بتواند این فرایند را به صورت شفاف و موثر مطرح کند، می تواند بعنوان المان های جذب مخاطب در تدریس مجازی قرار گیرد. به صورت خلاصه باید اظهار داشت که المان جذب مخاطب، ایجاد حس اعتماد مخاطب به آموزش غیرحضوری هست.
رستمی افزود: این اعتماد، از افزایش کارآیی و اثربخشی آموزش های مجازی به دست می آید که می توان با استفاده از روش های مختلف آنرا ارتقاء داد. یکی از اشکالات کنونی ما در آموزش های غیرحضوری این است که فعالان حوزه آموزش از برنامه ریزان، اساتید و حتی آموزش پذیران، می خواهند همان کاری که در آموزش های حضوری انجام می دادند را در آموزش های غیرحضوری انجام دهند که این به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به راهکارهای مناسب برای مشکلات تدریس مجازی اظهار داشت: می بایست در روش های آموزش تغییراتی ایجاد کرد و از روش های دیگر تدریس بهره برد تا اثربخشی و کارآیی آموزش ها افزایش پیدا کند که می توان به چند روش جهت ارتقاء کارآیی و اثربخشی آموزش همچون ارتباط دائم آموزش پذیر و مدرس، افزایش همکاری و همیاری میان آموزش پذیران، ارتقای یادگیری فعال، دریافت بازخورد فوری و تاکید بر زمان انجام کار اشاره نمود.
رستمی درمورد امکان بازگشت صحیح بعد از کرونا به آموزش های حضوری اضافه کرد: آنچه مشخص است اینکه در این زمان تجربه با ارزش و مناسبی در عرضه آموزش های غیرحضوری کسب نمودیم و به نظر من محکوم به تغییر روش های آموزشی حتی بعد از ریشه کنی کرونا هستیم. قرار نیست به روش های آموزشی قبل از کرونا برگردیم، بلکه بهترین فرصت برای اصلاح روش های قبلی است.
وی افزود: غیر از آن کشور با همه کمبودهایی که در حوزه زیرساخت دارد، در این زمان تلاش کرده است که تا حد امکان این زیرساخت ها را ارتقاء دهد، شرکت های گوناگونی هم در این عرصه سرمایه گذاری کردند که می توان پس از کرونا از این ظرفیت های به شکل مناسبی بهره برد.
این مدرس دانشگاهی افزود: اما نکته قابل توجه هم اکنون این است که باید از تجربه وزارت آموزش و پرورش در برنامه ریزی سال جدید تحصیلی استفاده نماییم، 6 ماه فرصت داشتیم اما در عرض دو هفته تصمیم گرفتیم و در عرض دو ساعت تصمیم را تغییر دادیم، از حالا بایستی به فکر پس از کرونا باشیم و نگذاریم که فرصت از دست برود.
رستمی درمورد مشکلات موجود در تدریس مجازی بیان نمود: در یک جمله مشکلی اصلی تدریس مجازی، عدم آشنایی ما با فضای مجازی است. این اتفاقات اخیر نشان داد که ما هنوز شناخت صحیحی از ظرفیت ها، تهدیدها و فرصت ها فضای مجازی به شکل صحیح آگاه نیستیم. هنوز ظرفیت کشور را در این عرصه نشناختیم، هنوز برنامه ریزی مناسبی نداریم.
وی اضافه کرد: همانطور که ملاحظه کردید، مدت ها تلاش کردیم که فرزندانمان را از فضای مجازی دور نماییم، اما در این زمان همه تلاش کردیم که در فضای مجازی کمکشان نماییم. پس نشان داد که ما باید ابتدا یاد بگیریم که در این فضا چگونه عمل نماییم.
رستمی با اشاره به چالش های تدریس مجازی اظهار داشت: تدریس در فضای مجازی هم با همین چالش ها مواجه بود، عدم آشنایی با ظرفیت های محتوایی فضای مجازی، روش های تولید محتوای آموزشی، روش های استفاده از محتواها، تعامل با آموزش پذیران در این فضا مواردی بود که تدریس در فضای مجازی را با مشکل مواجه کرده بود که در این میان، پایین بودن سواد فناوری اطلاعات و همینطور سواد فضای مجازی برخی مدرسین هم به این مشکلات افزود، که البته معلمان، اساتید و مدرسان تمام تلاش خویش را برای حل این مشکلات به کار گرفتند.
فضای مجازی و متعاقبا تدریس در این فضا همواره و در اغلب کشورها با مشکلات زیادی همراه بوده است، اما آنچه که در این بین اهمیت دارد استفاده صحیح از فرصت ها و توانایی های موجود از زیرساخت های موجود است کمااینکه در این زیرساخت ها هم شاید نقص و قصورهایی به چشم می خورد. اینکه بتوان تهدید را تبدیل به فرصت کرد و با اتکا به اساتید و معلمان توانمند از بحران موجود به خوبی گذر کرد از همه افراد جامعه توقع می رود و همکاری همه جانبه اقشار مختلف را می طلبد.
منبع: بلاگ سان
این پست بلاگ سان را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات کاربران بلاگ سان در مورد این مطلب