طی یادداشتی مطرح شد؛
پوشش و حجاب یک ذائقه متغیر فرهنگی یا یک باور عمیق فلسفی؟
به گزارش بلاگ سان، یک دانش آموخته حوزه علمیه و پژوهشگر علوم اجتماعی طی یادداشتی به مبحث پوشش و حجاب یک ذائقه متغیر فرهنگی یا یک باور عمیق فلسفی؟ پرداخت.
به گزارش بلاگ سان به نقل از مهر، علیرضا محمدلو، یک دانش آموخته حوزه علمیه و پژوهشگر علوم اجتماعی طی یادداشتی به مبحث «پوشش و حجاب یک ذائقه متغیر فرهنگی یا یک باور عمیق فلسفی؟» پرداخت که جزئیات آن به شرح ذیل است؛ چگونه رفتار کردن انسان غالباً مبتلا به اینست که چگونه بیندیشد. در واقع اگر رنگ و بوی تئوریک به این اصل بدهیم این فرمول به دست خواهد آمد که رفتارهای ما برآمده از ذهنیت های ما و ایدئولوژی ها در گرو جهان بینی ها است. اگر از ساحت جهان های اجتماعی هم به ماجرا نگاهی افکنیم و جهان حقیقت و علم و فرهنگ را از هم تفکیک نماییم، این جهان سوم یعنی دنیای فرهنگ، برونداد جهان فلسفی و نوع دستگاه فلسفی جامعه است. حال امکان دارد که دستگاه فلسفی جامعه از سر غفلت یا در مقام تعامل، مبتلا به اختلال یا التقاط یا ترکیب با اندیشه های مجاور یا مخالف شده باشد که حتما در ساحت فرهنگ و جهان اجتماعی، شاهد سرریزهای عینی و رفتاری آن تغییر و ترکیب نگرشی خواهیم بود. به بیان دیگر میزان اتکای یک جامعه به جهان بینی (ساحت اندیشه)، میزان التزام آنرا به ایدئولوژی (ساحت عمل و هنجار)، تعیین خواهد نمود. اما برای انتقال از حوزه حقیقت به حوزه علم و ذهنیت، احتیاج به دستگاه معرفتی داریم و جهت انتقال از حوزه معرفت به حوزه اجتماعی و عینیت، نیازمند دستگاه فرهنگی هستیم و جهت استمرار و فراگیری و انتقال مطمئن به نسل های بعدی هم لزوم یک دستگاه حقوقی و قانونی در پیوستار این دستگاههای معرفتی و فرهنگی، یک امر بدیهی است تا گرفتار مسمومیت و هک شدگی و سرگردانی نشده و ضمانت اجرا و بقا داشته باشد. با این مقدمه حال اگر در جغرافیای مدرن، مسئله پوشش را دست کم می گیرند و در حد یک ذائقه و تمایل فردی تقلیل می دهند، ناشی از یک دستگاه فلسفی است که در ساختارهای آن جامعه رسوب کرده و تطوراتی متکثر، گسسته و چند پاره ای را تجربه نموده است. جهان غربی که در پایان قرون وسطی به بهانه نقد مسیحیت از شریعت گریخت و به دامن عقل خود بنیاد دکارتی پناه برد و راسیونالیسم را مبنای تاملات فردی و تصمیمات اجتماعی اش برگزید، با کشف تضاد و تکثر در عقلانیت و سر برآوردن این سم های مختلف و متعارض، سنگ محک حس و آمپریسم را معیار قرار داده و رویکرد پوزیتویستی و مسلک تجربه گرایی را بعنوان مبنا اتخاذ نمود. در واقع پس از اینکه از متافیزیک فاصله گرفت و خدا را به موجود ساعت ساز و صانع تماشاچی تقلیل داد، از دل همان مکاتب انسان محور و خدا گریز، دیوید هیومی سربلند کرد و با شماتت عقل و شمارش ضعف ها و تضادها و ناتوانی های منطق خود بنیاد انسانی، اساس عقلانیت را هم به چالش کشید و به تدریج بشر غرب نشین را به یک تغییر وضعیت فلسفی و انقلاب پارادایمی از جنس اصالت تجربه و محوریت بدن و حکومت ماده سوق داد. با این سبک و سیاق از خدای ساعت ساز و دست به کمر زده تماشاچی هم عبور کرد و به یک تعلیق تئولوژیک و سکولاریسم فلسفی انجامید که بعدها فردریش نیچه با تعبیری از قربانی شدن خدا در دستگاه اندیشه مدرن گزارش داد. این تغییرات فلسفی به تدریج در ساحت اجتماعی و عینی هم نمود یافت و جامعه مذهبی و کلیسایی و کاتولیک غرب را به سمت یک دگردیسی هویتی و فرهنگی رهنمون ساخت که نتیجه منطقی بریدن از آسمان و میخکوب شدن در زمین بود. انتهای این تغییرات بنیادین و رسیدن به «بدن مندی فلسفی و جامعه شناختی» به جایی رسید که دیگر نقطه اتکا داشتن و مبناگرایی را به سخره گرفته و با فیگور پسامدرن، یک سرگردانی و نسبیت معرفتی را به داشتن معیار معرفت روشن، ترجیح دادند. این گم شدگی معرفتی در تهی شدن زندگی ها از معنا و رسیدن به نقطه بی بازگشت هویت های سیال و شکل گیری انسان پرسه زن و خانواده های اجاره ای و انبوه تنها (به تعبیر رایزمن) و وزارت تنهایی و انقلاب جنسی در بعضی کشورهای مدرن، تجلی پیدا کرده است. از طرفی دیگر وقتی هایدگر در توصیف و تحلیل تکنولوژِی، از «گشتل» سخن می گوید و تکنولوژی را نوعی انکشاف و یک چارچوب ذهنی و سازنده دانش و جهان و نه یک ابزار تعریف می کند، تاکید بر همین مضمون دارد که تغییرات عینی و فرهنگی، آمیخته با تحولات عمیق در تار و پود فلسفی جامعه بوده و ریشه در دستگاه بینشی و متافیزیک اجتماعی دارند. در واقع زمانیکه تعریف یک جامعه از «زندگی بهتر» به «بدن مندی» و «توجه جدی به مصرف حداکثری در خدمت بدن» و نمایش و آرایش جسم، معطوف می شود و تعالی بشر را «لذت در لحظه» «خودخواهی عمیق»، سوداگری و منفعت طلبی توصیف می کند، ناشی از ساختارهایی است که مبتنی بر یک متافیزیک و دانش فلسفی، چنین توقعی از جهان اجتماعی و دنیای فرهنگ را عینی یا برونی سازی کرده اند. نمی شود که سوژه ها را مقصر دانست و ساختار و صنعت و فلسفه را بعنوان «اتاق فرمان پدیده های اجتماعی» نادیده گرفت. نمی شود که آرزو و آینده جامعه را با وام های کذایی، خرید و مردم را تا آخر عمر بدهکار و مقروض شرکت ها و مؤسسات قرار داد، احساس و خیال جامعه را در ترازوی فروش به حراج گذاشت و انتظار تجمل گرایی و مصرف نمایشی (به تعبیر وبلن) هم نداشت. نمی شود که زیر لوای تفریح و سرگرمی و توریسم و مصرف، هویت شهر های مذهبی را بدون توجه به ریزه کاری ها و جزئیات حوزه فرهنگ، تحت الشعاع قرار داد و تغییر ذائقه مذهبی را شاهد نبود. نمی توان در شبکه خانگی با سریال های مروج بی تربیتی و خیانت و رقص و مصرف دخانیات و ارتباطات خارج از دایره عرف و شرع و پوشش نامتعارف، به استعاره های مفهومی و ریشه دار و ارتکازات مذهبی جامعه هجوم برد و پدیده «ذهنیت مهاجر» و «رفتار ناهنجار» در قسمتهایی از جامعه نوجوان و جوان را هم به انتظار ننشست. اگر در بخشی از جامعه مسئله حجاب گرفتار اعوجاج هم شده باشد، متأثر از یک سبک زندگی است که در بستر ساختارهای فرهنگی و مکانیسم های اقتصادی و کانون های رسانه ای به یک ایده یا پدیده اجتماعی تبدیل گشته است. ایده آلی که فرهنگ و ذهنیت «در لحظه زندگی کن»، «مجاورت مصرف و منزلت»، «هویت سیال» و «پوشش نامتعارف» و «تکثر مرجعیتی» و «فروپاشی و قداست زدایی از خانواده»، «عدم قطعیت و گسستن و پیوستن های آنی و سریع» را به جامعه پمپاژ کرده است. بلی تکنولوژی فقط تکنیک و ابزار نیست و یک رفتار فرهنگی و یک جهان بینی است. مملو از فلسفه و نوع نگاه به عالم است و این که چگونه فکر بکنیم تا چگونه زندگی بکنیم. وقتی خویش را ذیل تجدد و غرب تعریف بکنیم و «دیگری» بودن مدرنیته را در ساحت فلسفی و بخش بزرگی از علم و فرهنگ (حداقل در حوزه علوم انسانی و سبک زندگی) جدی نگیریم و شیوه زیست غرب را به صورت حداکثری و بدون پیوست تبیینی و رویکرد انتقادی، در بدنه جامعه تزریق بکنیم، طبیعی است که مدرنیته به صورت فراگیر و پیوسته (و نه دروازه بانی شده و به صورت معقول و گزینشی و تصفیه شده)، تبدیل به ایده آل و اتوپیای جامعه خواهد شد. زمانیکه بن مایه های تجربه گرایی و اصالت بدن و حقیقت مصرف و عینیت لذت را از راه رسانه، تبلیغات (پروپاگاندا)، شبکه خانگی و علوم انسانی و نگاه های تکنوفیلی (بُت انگاری تکنولوژی)، در رگ و ریشه و پیکره اجتماعی دواندیم، تعارض و تنش در قسمت های مصرف زده جامعه را میتوان توقع داشت و باور به حجاب را در حد یک تمایل شخصی و استایل فرهنگی تقلیل یافته دید. هر میزان که بشر غربی از شریعت و تئولوژی فاصله گرفت و به سمت سوبژکتیویسم، فردگرایی، اصالت انسان و مبدا گریزی و معادستیزی غلتید، به همان اندازه هم رهاشدگی، سرگردانی، عدم التزام و تنهایی را هم در ادامه درو کرد و این سرنوشت مختوم هر جامعه ای است که دستگاه اندیشه و فرهنگ خویش را تحت اجاره و لیسانس بیگانه قرار داده و ترجمه کند. مسئله پوشش و حجاب را از این منظر بنگریم و کلیشه های فلسفی مدرن را در سه ساحت علم و تربیت و فرهنگ بازشناسی و مورد نقادی قرار دهیم و به تعبیری یک مواجهه هوشمند و آگاهانه (نه پذیرش باز و نه طرد بسته) با جریان مدرنیته در زندگی اجتماعی خود داشته باشیم. کوتاه سخن آنکه حجاب و پوشش، یک ذائقه و شیوه بدون اندیشه و بن مایه های عمیق فلسفی نیست و اجبار و امکان هر پدیده فرهنگی به میزان پرتوهای فلسفی و شعاع جهان بینی جامعه ای است که بتواند ساختارهای اجتماعی را هم همراه سازد و در ساحت زیست جمعی و عناصر پیدا و پنهان آن از ورزش تا هنر و ادبیات و فیلم و سریال، ظهور و تجلی داشته باشد. به عبارت دیگر بایستی چارچوب ذهنی جامعه و سکوهای مؤثر اجتماعی و اقتصادی و سیاسی را مورد بازخوانی و صدمه شناسی قرار داده و رژیم مصرف و سبد فرهنگی جامعه را بیشتر مراقبت نمود. چون که از علم و معرفت در زیربنایی ترین لایه فرهنگ تا استعاره های مفهومی و دیالوگ های روزمره در روشن ترین لایه فرهنگ، آکنده از نگرش ها و دقت های بنیادینی است که در حوزه کنش و منش و پوشش اجتماعی، نمود عینی پیدا می کنند و نیازمند تحلیل و بررسی و برنامه ریزی در حوزه سیاست گذاری کلان فرهنگی هستند.
منبع: بلاگ سان
این پست بلاگ سان را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات کاربران بلاگ سان در مورد این مطلب